Duchenne spierdystrofie (Duchenne Muscular Dystrophy, ofwel DMD) is een ernstige X-chromosomale recessieve aandoening, waarbij de spieren worden aangetast en uiteindelijk niet meer functioneren. De aandoening komt bijna alleen bij jongens voor, aangezien mannen maar één X-chromosoom hebben.

Een mutatie in het dystrofine gen op het X-chromosoom leidt tot het ontbreken van het spiereiwit dystrofine. Dit eiwit is essentieel voor de stabiliteit van het sarcolemma (celmembraan van de spiercel). Dystrofine bindt het intracellulaire actine, een eiwit betrokken bij spiercontractie, met eiwitten gelegen in het sarcolemma (AFBEELDING 1). Bij het samentrekken van een spier is dit complex erg belangrijk voor stabilisatie van de spiercel. Als dit complex is aangedaan, zullen er sneller scheurtjes ontstaan in het sarcolemma, waardoor er uiteindelijk spiercelverval optreedt.

Symptomen beginnen doorgaans als het kind tussen de 3-5 jaar oud is [1]. Er treedt progressieve zwakte op in de proximale delen van de ledematen met pseudohypertrofie in de kuit. Hierbij wordt de kuit in korte tijd een stuk dikker en lijkt het alsof de hoeveelheid spierweefsel is toegenomen, maar het nieuwe weefsel bestaat eigenlijk uit vet- en bindweefsel. Het spierweefsel is juist afgebroken, waardoor de spierkracht is afgenomen. Door spierzwakte heeft het kind onder andere moeite met rennen en opstaan. Bij het opstaan worden de handen gebruikt bij het omhoog komen. Dit wordt het Gowers’ sign genoemd (AFBEELDING 2). Als een kind met DMD ongeveer tien jaar oud is, is er vaak sprake van een ernstige handicap waarbij het kind hulpmiddelen, zoals een rolstoel, nodig heeft. Het myocard (hartspierweefsel) wordt ook vaak aangetast, waardoor er hartfalen kan ontstaan. Verder kan het kind een scoliose ontwikkelen en zijn er doorgaans gedrags- en leerproblemen.

Door het progressieve beloop van de ziekte wordt de kans op het ontstaan van complicaties geleidelijk hoger. Respiratoire insufficiëntie en infecties, zoals een pneumonie, kunnen een oorzaak voor mortaliteit zijn. Andere complicaties die op kunnen treden zijn een decompensatio cordis (hartfalen) en contracturen (dwangstand van gewrichten).

Respiratoire insufficiëntie en hartfalen zijn onderdelen van het ziektebeloop van Duchenne, maar door de heftige aard van deze symptomen worden ze hier toch onder het kopje complicaties genoemd. Hartfalen ontstaat doordat het hartspierweefsel steeds meer zal beschadigen en verbindweefselen, waardoor het hart niet meer goed bloed kan rondpompen en zich niet optimaal kan vullen. Echter komt het niet vaak voor dat een patiënt door hartproblemen overlijdt, terwijl hartfalen wel bij erg veel patiënten voorkomt [1].

De diagnose wordt vermoed op basis van klinische bevindingen. Verder laat bloedonderzoek voornamelijk op jonge leeftijd een sterk verhoogd creatinine-kinase zien, wel 100 tot 200 keer. Creatinine-kinase komt vrij bij processen die veel energie kosten, zoals bij spieractiviteit, maar ook bij spierafbraak. Doordat er sprake is van spierafbraak bij DMD, komt er vanaf de geboorte al veel creatinine-kinase vrij en zal dit toenemen gedurende de eerste tien jaar van het leven. Daarna is er echter al zoveel spierweefsel verloren gegaan dat de creatine-kinaselevels weer zullen dalen. De diagnose DMD wordt definitief gesteld door de mutatie in het DMD-gen aan te tonen met een genetische test.

Er is geen genezing mogelijk. De patiënt krijgt echter medicatie, zoals corticosteroïden, om de ziekteprogressie te vertragen. Daarnaast wordt een patiënt begeleid door een team van medische professionals, zoals een fysiotherapeut, revalidatiearts, orthopedische instrumentenmaker, orthopeed, longarts en cardioloog. Het team moet ervoor zorgen dat de patiënt een zo goed mogelijke kwaliteit van leven behoudt. Daarnaast kunnen er verschillende interventies worden gedaan om de levensverwachting te verlengen. Er kan bijvoorbeeld niet-invasieve ademhalingsondersteuning worden gegeven. In een later stadium wordt er soms ook gekozen om invasieve ademhalingsondersteuning toe te passen. Dit gaat dan om een tracheostoma. Hierbij wordt de luchtweg chirurgisch geopend zodat er een canule (holle buis) kan worden ingebracht. Dit ondersteunt bij het ademen en kan acute infecties voorkomen. Het opsporen van draagsters en prenatale opsporing van DMD met genetische diagnostiek zijn ook belangrijk. Zo hebben vrouwen die een broer hebben met DMD 50% kans om drager te zijn van het DMD-gen.

Auteurs

Auteur: Sarah Dekker, geneeskundestudent
Co-auteur: Lars Nijman, geneeskundestudent
Student reviewer: Emma Verdaasdonk, geneeskundestudent
Medisch specialist reviewer: Wil graag anoniem blijven. De neuroloog die het nagekeken heeft, is gespecialiseerd in neuromusculaire ziektebeelden.

Link voor verdieping

https://www.amboss.com/us/knowledge/Progressive_muscular_dystrophies/

Referenties

[1] Jameson, L. J., & Kasper, D. (2015). Harrison’s Principles of Internal Medicine (19th edition). McGraw-Hill Education.

[2] Kumar, P. J., & Clark, M. L. (2012). Kumar and Clark’s Clinical Medicine. Elsevier Gezondheidszorg.

Darras, B. T. (z.d.). Duchenne and Becker muscular dystrophy: Clinical features and diagnosis. Up to date. https://www.uptodate.com/contents/duchenne-and-becker-muscular-dystrophy-clinical-features-and-diagnosis

Darras, B. T. (z.d.). Duchenne and Becker: muscular dystrophy management and prognosis. Up to date. https://www.uptodate.com/contents/duchenne-and-becker-muscular-dystrophy-management-and-prognosis