Het zenuwstelsel is betrokken bij het coördineren en reguleren van verschillende processen in het lichaam. Prikkels en veranderingen uit het interne en externe milieu worden opgemerkt en verwerkt, waardoor er vervolgens een respons kan plaatsvinden. Daarnaast is het zenuwstelsel onder andere betrokken bij emotie, bewustzijn en leren en geheugen.

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale en perifere zenuwstelsel (AFBEELDING 1). Onder het centrale zenuwstelsel (CZS) vallen de grote en kleine hersenen, de hersenstam en het ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel (PZS) omvat de neuronen buiten het centrale zenuwstelsel, zoals de hersenzenuwen en spinale zenuwen (zie volgend kopje voor meer info). Deze neuronen vormen de verbinding tussen het centrale zenuwstelsel en de weefsels en organen. Het PZS kan worden opgedeeld in een afferent en efferent onderdeel. Het afferente onderdeel stuurt sensorische informatie van het interne (bijv. bloeddruk/temperatuur) en externe milieu (bijv. geluid) naar het CZS en wordt ook wel het sensorisch zenuwstelsel genoemd. Het efferente onderdeel zorgt ervoor dat signalen vanuit het CZS worden doorgegeven aan het doelorgaan. Het efferente onderdeel kan verder worden opgedeeld in het somatisch zenuwstelsel (willekeurig) en autonoom zenuwstelsel (onwillekeurig). Het somatisch zenuwstelsel zorgt hoofdzakelijk voor bewuste bewegingen, zoals tegen een bal aantrappen of iemand begroeten. Daarnaast is het somatisch zenuwstelsel ook betrokken bij onbewuste bewegingen, zoals een reflex. Het autonome zenuwstelsel regelt de onbewuste processen in het lichaam, zoals de ademhalingsfrequentie en pupilgrootte. Het autonome zenuwstelsel kan weer worden onderverdeeld in het sympathisch, parasympathisch en enterisch zenuwstelsel.

Het perifere zenuwstelsel bestaat uit 43 zenuwparen. Twaalf daarvan zijn craniale zenuwparen (hersenzenuwen) en 31 zijn spinale zenuwen (ruggenmergzenuwen). Op AFBEELDING 2 staan de hersenzenuwen weergegeven en op AFBEELDING 3 en 4 staat een overzicht van de functies van elke hersenzenuw. De spinale zenuwen ontspringen vanaf verschillende hoogtes; cervicaal, thoracaal, lumbaal, sacraal en coccygeaal (AFBEELDING 5). De spinale zenuwen maken contact met structuren in de buurt, zoals spieren of klieren en ontvangen sensorische input van de huid, gewrichten en organen. Zie AFBEELDING 6 voor een klein overzicht van het innervatiegebied van de spinale zenuwen.

Auteurs

Auteur: Sarah Dekker, geneeskundestudent
Co-auteur: Lars Nijman, geneeskundestudent
Student reviewer: Bernice Roggeband, geneeskundestudent
Specialist reviewer: G. Schenk, universitair docent (VU) en onderzoeker Neurowetenschappen

Link voor verdieping

Globaal overzicht: https://www.lecturio.com/concepts/general-structure-of-the-nervous-system/

Hersenzenuwen: https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/the-12-cranial-nerves

Spinale zenuwen: https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/spinal-nerves

Referenties

Costanzo, L. S. (2018). Physiology (6de editie). Elsevier.

Widmaier, E. P. (2016). Vander’s Human Physiology (14de editie). McGraw-Hill Education.